Cemre Nedir ?

[Duygusuzifade]

NEDİR BU CEMRE?!
Bu yıl da cemreler bir bir düştü ve havalar iliklerimizi ısıtmaya
başladı. Düşmesini dört gözle beklediğimiz cemreler aslında nedir? Bu
konuda bir dizi efsane var. Efsaneler ve bilim ışında cemre gerçeği bu
yazıda.

Her yıl konuştuğumuz ama bir türlü kesin tanımını veremediğimiz cemre
meğer sadece efsanelerden ibaret değilmiş. Efsanelerin gerçeğe ne
derece yakın olduğunu merak ediyorsanız, buyurun...



Çok kullanıp da anlamını bilmediğimiz kavramlardan biri de ‘cemre’
olmalı. Her kış bitiminde düşmesi merakla beklenir; dilden dile dolaşan
cemrenin havaya, suya ve toprağa düşmesi görülmeye çalışılır. Hakkında
onlarca efsane üretilen ve sürekli konuşulmasına rağmen ne olduğu tam
olarak bilinmeyen “cemre”nin efsanelerini dinlemek, anlaşılması zor
meteorolojik olayları çözmekten çok daha kolay...

Araplar ateş yakarak cemre düşürüyor. Cemre, kor halindeki ateş
anl***** geliyor. Halk arasında “cemile” denilen cemre baharın
müjdecisi olarak biliniyor. Cemre, birer hafta arayla önce havaya
(19—20 Şubat), sonra suya (26—27 Şubat) ve son olarak da toprağa (6
Mart) düşüyor. Her cemrenin düşüşüyle sıcaklık artmaya başlıyor.

Arap inanışına göre göçebe kuzey Arap kabileleri yazın yüksek ve serin
vahalarda, kışın kuytu ve havası sert olmayan yerlerde yaşarmış. Kışın
geçirileceği yerde, kabilenin bütün çadırları birleştirilerek
oluşturulan uzun ve büyük bir çadırın üç bölümü bulunurmuş: Kapıya
yakın bölümde deve, at, kısrak ve diğer büyükbaş hayvanlar, ikinci
bölümde koyun, keçi gibi küçükbaş hayvanlar, orta bölümde insanlar
yerleşirmiş. Çadırı ısıtmak için her üç bölümün en uygun yerine üç ayrı
ateş yakılır ve bu ateş kış boyunca söndürülmezmiş.

20 Şubat günü, büyükbaş hayvanların olduğu bölümdeki ateşin
söndürülmesine Araplar “sakate’l cemretü’l ula” yani birinci cemre
dermiş. 27 Şubat’ta küçükbaş hayvanların olduğu bölümün ateşi
söndürülür buna “sakate’l cemretü’s saniye” yani ikinci cemre düştü
dermiş. 6 Mart günü insanların bulunduğu bölümdeki ateşin sönmesine ise
“sakate’l cemretü’s salise” yani üçüncü cemre düştü dermiş.

Üç ateş söndürüldükten sonra da ortak çadır sökülerek eski düzene geçilir ya da göç edilirmiş.

Anadolu’daki cemre yiğit bir delikanlıymış!

Türklere göre cemre, gökte yaşayan bir delikanlıdır. Delikanlı uzaktan
gördüğü dünyaya karşı merak duymaya başlar ve dünyaya gitmeye karar
verir. Gökte yaşayan delikanlı önce havaya düşmüş ve bir kıza âşık
olmuş.

Âşık olduğu kızı elde etmek için suya düşmüş ve suda temizlenmiş...
Sudan toprağa düşen ve sevgilisine kavuşan Cemre`nin aşkı insanlara
ılık hava getirmiş, baharı müjdelemiş...

Yine halk inanışına göre, üçüncü cemrenin düştüğü akşam, poyraz ile
lodos rüzgarının kavga ettiği sanılmakta. O gün ikindiden sonra, hangi
rüzgar eserse o galip gelmiş sayılıyor. Poyraz fazla eserse kış
mevsiminin uzayacağına, lodos fazla eserse bahar günlerinin çabuk
geleceğine inanılıyor.

Şeytan taşlanırken cemre oluşuyor

Şeytan taşlama Hz. İbrahim zamanından beri hac farizasının
parçalarından biri. İslam alimlerinin aktardığına göre, Hz. İbrahim hac
yapmaya geldiğinde karşılaştığı şeytanı attığı taşlarla uzaklaştırmış.
Müslümanların hac sırasında Mina vadisinde attığı taşlardan meydana
gelen yığına cemre deniyor. Mekke’nin 11 kilometre uzağında bulunan
Mina’da yapılan şeytan taşlama, kötülükleri, haksızlıkları, zulmü ve
zorbalığı protesto anlamı taşıyor.

Bayramın 1. günü büyük şeytana yani Akabe cemresine yedi taş atılıyor.
Bayramın 2. 3. ve 4. günlerinde ise büyük şeytan ile orta şeytana (orta
cemre ve küçük cemre) yedişer adet olmak üzere toplam 21 taş atılıyor.
Taşlama küçükten büyüğe doğru yapılıyor.

ABD’nin de cemresi var!

İncelenen bütün kaynaklarda “cemre” ifadesinin çok eskiden beri
kullanıldığı ancak tarihler konusunda farklılık olduğu görülüyor.
Amerikan Meteorological Society’in tanımına göre, meteorolojik bir
tekillik, karakteristik meteorolojiksel şartın belli bir takvim
zamanında veya yakınında oluşmaya eğilim gösterir. Örneğin, “Ocak
ısınması” ABD’nin kuzeydoğusunda ocak ayının son haftalarında her yıl
tekrarlanan bir hava olayı.Cemre sonrası sıcak, cemre arası soğuk
oluyorYılın 180 gün süren soğuk yarısı olarak ayırt edilen kasım
döneminin 100. gününden sonra sıcaklığın yükselmesiyle ilgili gözlem
birikimi, kora benzetilen bir enerji kaynağıyla açıklanıyor.

İstanbul’da 60 yıllık dönem için yapılan bir araştırma, cemrelerin
kıştan bahara geçilirken ortalama sıcaklık eğrilerinin yükselmeye
başladığı dönemde mevsim normallerinin üzerindeki sıcaklık artışıyla
çakıştığını ortaya koyuyor. Cemreler arasındaki günlerde ise,
sıcaklıkta az da olsa bir düşüş oluyor.

Bilimsel bir gerçek olarak cemre:

Cemreyi bilimsel verilerle açıklayan meteoroloji uzmanı Miktad Kadıoğlu
halk efsanelerinin dışında bir açıklama yaparak şunları söylüyor:

“Açık bir günde, atmosferin alt tabakasından geçen güneş enerjisi, yer
yüzeyi tarafından yutulur. Dolayısıyla yer yüzeyi ısınır. Yüzeydeki
hava ısındıkça, yüksekteki havadan daha az yoğun hale gelir. Isınan
hava yükselir ve daha soğuk olan hava çöker. Yükselen hava genişler ve
soğur. Su buharı, bulut damlacıkları şeklinde yoğunlaşarak, hal değişim
ısısından dolayı, havanın ısınmasını sağlar. Bu sırada dünya
karbondioksit ve su buharı tarafından yutulup tekrar kızılaltı ışınları
yayınlar. Gazların yoğunluğu, dünya yüzeyinde daha az olduğundan, yutma
işleminin büyük bir kısmı, yüzeye yakın katmanlarda gerçekleşir.
Dolayısıyla, atmosferin alt tabakaları aşağıdan yukarıya doğru
ısıtılmış olur.