Maden Kömürü Nedir Nasıl OLuşur ?

[Admin]

Maden Kömürü Nedir Nasıl OLuşur ?
Kömür homojen olmayan, kompakt, çoğunlukla lignoselülozik bitki parçalarından meydana gelen, tabakalaşma gösteren, içersinde çoğunlukla C, az miktarda H - O - S ve N elementlerinin bulunduğu ama inorganik (kil, silt, ,z elementleri gibi) maddelerinde olabildiği, bataklıklarda oluşan, kahverengi ve siyah renk tonlarında olan, yanabilen, katı fosil organik kütlelerdir. Kömürler yakıt hammaddesi oldukları gibi, değişik amaçlarda (kok yapımı, kimyasal madde üretimi gibi alanlarda) da kullanılırlar.
Kömürler, bataklık ortamlarda, uygun (nemli ve sıcak iklimin bulunması, yeterli organik maddenin ortama gelmesi, bataklık suyunun Ph şartlarının 4-5 civarında bulunması, bataklığın malzeme gelimi ile birlikte aşağı doğru çökelmesi, bataklığın zamana bağlı olarak örtülmesi gibi) şartların sağlanması durumunda, bitki parçalarının bozuşması, parçalanması, bataklık suyu ile bir jel haline gelmesi, bazı kimyasal reaksiyonlar sonucu bu organik malzemenin fiziksel ve kimyasal değişikliklere uğraması sonucu meydana gelirler.
Kömürleri meydana getiren bataklıkların geliştiği ortamlar;
- Deltalar (en kalın kömür damarlarının oluştuğu ortamlardır),
- Göller (Göl kıyıları, kalın kömür damarlarının meydana geldiği uygun bataklık ortamlardır),
- Lagünler ( Deniz etkisinin olduğu ince kömür damarcıklarını meydana getirirler),
- Akarsu taşma ovaları (İnce kömür damarcıklarını oluştururlar).
Kömürleşme ("Coalification") olayı
Çoğunlukla bitkisel maddeler ya da bitki parçaları uygun bataklık ortamlarda birikip, çökelir ve jeolojik işlevlerle birlikte yer altına gömülürler. Yerin altında, bu organik kütleler, gömüldükten sonra, önceleri gömülmenin oluşturduğu basınç şartları, daha sonrada ortamın ısısal şartlarından etkilenirler. Bu etkilenme sonucu bu organik maddenin bünyesinde fiziksel ve kimyasal değişimler meydana gelir. Önceleri turba olarak adlandırılan ve kömürlerin ataları olarak bilinen bu organik maddeler zamanla daha koyu renklere sahip olur ve daha sert yapıya sahip olurlar. Sıcaklık ve basınç şartlarının bu kütlelere etkimesi sonucu, bu ortamdan, sırasıyla önceleri (turbadan-taşkömürü aşamasına kadar) su ve su buharı, karbon dioksit (CO2), oksijen (O2) ve en ileri aşamalarda hidrojen (H2) (antrasit aşamasında) uzaklaşır. Tabii ki bu süreçte ideal şartlar ve ortamın ısısal şartlarının uzun bir dönem içersinde (binlerce yıl) baskın olması ve artması gerekmektedir. yer ısısı her 30 metrede 10 C artmaktadır. Şüphesiz sıcaklık artışı ideal ve normal şartlar için geçerlidir. BU şartların dışında (volkanik faaliyet, fay hareketleri, radyoaktif elementlerin bulunduğu ortamlarda) yerin ısısı olağan üstü bir şekilde ve normalden çok fazla bir şekilde artmaktadır. Yerin ısısı arttıkça önceleri "turba" olarak adlandırılan ama kömür sayılmayan bu organik madde, önce "linyit" daha sonra "alt bitümlü kömür", sonra "taşkömürü", "antrasit" ve en sonunda şartlar uygun olursa "grafit" e dönüşür. Bu ilerleyen olgunlaşma sürecine "Kömürleşme ("Coalification")" denmekte, her seviyeye de "kömürleşme derecesi" ("Rank")" denmektedir.
Kömürler şüphesiz içlerinde kil, silt, kum ve değişik oranlarda inorganik (mineral) madde bulundururlar. Kömürlerin içersinde bulunan bu inorganik maddeler kömürün kalitesini direkt olarak negatif yönde etkilerler. Bir kömürün kalitesi, kullanıldığı alana göre farklı anlamlar içerebilir. Örneğin; kok imalinde en kaliteli kömür, şişebilen, gözenekli hale gelebilen ve dayanıklı olabilen, okside olmamış kömürler en iyi kömürlerdir.Yakıt hammaddesi olarak kömürün koklaşması bir anlam ifade etmez, en aranan özellik fazla ısısal niteliğe sahip olmasıdır. Kömürü sıvılaştırma işlemine tabi tuttuğumuzda ise en aranan özelliği uçucu maddesinin fazla olası vs. gelmektedir. Ama tümünde inorganik madde istenen bir bileşen değildir.
Tüm Dünyada Günlük Hayatta Kömür Niçin Önemlidir?
Kömür Dünyada en yaşlı bir şekilde bulunan, güvenilir aynı zamanda düşük maliyetlerle elde edilebilen temiz bir fosil yakıtıdır.

Yaygın : Kömür Dünya'da 50 den fazla ülkede üretilmektedir. Kömür rezervleri diğer fosil yakıtlar gibi (petrol ve doğalgaz) Dünya'nın belli bir bölümünde değil fakat tüm dünyada yaygın bir şekilde bulunmaktadır.

Emniyetli : Kömür kullanımı, depolaması ve nakliyesi açısından en emniyetli fosil yakıttır.

Güvenilir : Endüstriyel ve diğer alanlarda elektrik enerjisinin rekabetçi fiyatlarla ve güvenilir olarak temini açısından, kömürün Dünyada yaygın bir şekilde bulunuşu ve bir çok ülke tarafından üretiliyor oluşu tedarikde güvenirliliği sağlamaktadır.

Temiz : Temiz Kömür Teknolojileri kullanılarak günümüzde kömür tüm dünyada doğayı doğayı kirletmeden kullanılmaktadır.

Ucuz : Elektrik Enerjisi Üretiminde ucuz ve rekabetçi bir yakıt olması nedeniyle Dünya elektrik üretiminin yaklaşık % 40 ' ı kömürden karşılanmaktadır.

Türkiye’de Kömür çıkarılan yerler

Ülkemizde kömür(taşkömürü) ilk olarak bahriye eri Uzun Mehmet tarafından 8 Kasım 1829’da Ereğli-Zonguldak’ta bulunmuştur.Linyit kömürünün ülkemizde ilk bulunuşuna ilişkin kesin bilgi bulunmamaktadır.Buna karşılık,1914-1918 yılları arasında,harp ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla başta Soma olmak üzere Anadolu’da birçok işletmeninin açılmış olduğu da bilinmektedir.Birinci Dünya savaşı yıllarında özel sektör tarafından yapılan küçük ölçekli üretimler hariç il linyit üretimi Cumhuriyetin kurulmasından sonra 1927 yılında Amasya-Çeltek’ten ve Soma’dan başlayarak Manisa-Soma,Tavşanlı-Tunçbilek,
Seyitömer-Kütahya,Çayırhan-Ankara,Sivas-Kangal,Afşin-Elbistan,
Muğla,Çan-Çanakkale,Bursa,Saray-Tekirdağ,
Ilgın-Konya sahalarında linyit üretimi yapılmış ve halen sürdürülmektedir.

Ülkemizde kömür arama faaliyetlerine 1935 yılında ******’ün isteği ile maden ve taşocaklarını aramak,meydana çıkarmak,analizler ve deneyler yapmak,harita ve dökümantasyon hazırlayıp eleman yetiştirmek amacıyla Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü’nün kurulması ile başlanmış,madencilik yapmak,elektrik enerjisi sağlamak ve bankacılığı geliştirmek üzere de Etibank kurulmuştur.Daha sonra,taş kömürü üretim faaliyetleri Türkiye Taşkömürü İşletmeleri Kurumu(TTK),linyit kömürü üretim faaliyetleri ise büyük bir bölümü Kömür İşletmeleri Kurumu(TKİ) tarafından olmak üzere Elektrik Üretim A.Ş tarafından da sürdürülmektedir.

[Admin]

Ülkemizdeki taşkömürü ve linyit rezervleri toplamı 9,56 milyar ton’dur.Ülkemizde toplam enerji arzına kömürün payı 2004 yılında %24,71 olarak gerçekleşmiş,toplam elektrik üretiminin ise %22,69’luk kısmı kömüre dayalı santrallerde üretilmiştir.

Türkiye linyit üretiminin yaklaşık %55’ini Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu(TKİ) sağlamaktadır.TKİ Kurumu başta termik santrallerin kömür talebini karşılamanın yanında,ısınma ve sanayinin ihtiyacı olan kalite ve fiyat yönünden ithal kömürle rekabet edebilir nitelikteki kömürün üretilmesini de sağlamaktadır.
Kömürün Kullanım alanları

Kömürün kullanım alanları genel olarak ısınma amaçlı ve sanayi amaçlı olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Kömür ticaretinde, kullanım amaçlarına göre istenen kalite için limitler düzenlenmektedir. Bunlar;

a-Toz Kömür : Boyutu 18 mm.'in altında kalan kömürler olup demir-çelik fabrikaları ve termik santrallerde kullanılmaktadır.

b-Parça Kömür : Boyutu 18 mm. ile 150 mm. arasındaki kömürler olup ısınma amacıyla soba ve kaloriferlerde kullanılmaktadır. Parça kömürler kendi içinde 3 gruba ayrılmaktadır:

- Fındık Kömür : Boyutu 18 mm.-25 mm. arasında olan parça kömürdür.

- Ceviz Kömür : Boyutu 18 mm-60 mm. arasında olan ve sobada kullanılmaya uygun olan kömürlerdir.

- Portakal Kömür : Boyutu 60 mm.- 150 mm. arasında olan ve kaloriferde kullanılmaya uygun olan kömürlerdir.

Üretilmesi, taşınması, yüklenmesi aşamalarında daha çok dikkat ve işçilik gideri gerektirdiğinden parça kömürün fiyatı toz kömüre göre yüksektir. Ancak, boyutlarından başka bir farkları bulunmayan parça ve toz kömürün dünya piyasasındaki fiyatlarının değişimleri, bu ürünlerin herhangi birinin talebinde önemli bir ani değişiklik olmadığı sürece, aynı yöndedir.

c-Briket Kömür: Toz kömürün katkılı veya katkısız olarak presle değişik boyutlarda briketlenmesi sonucu oluşan üründür. Isınma amaçlı kullanılır.

d-Kok Kömürü: Taşkömürlerin dönerli ve hareketli ızgara fırınlarda ısıl işleme tabi tutulmasıyla elde edilen, zenginleştirilmiş üründür. Metalurji ve porselen sanayisinde kullanılmaktadır.

Çevre kirliliği açısından değerlendirildiğinde; yakıt olarak kullanılacak kömürün içerdiği kükürt oranı, uçucu madde oranı, nem ve kül oranı ile sahip olduğu kalori miktarı önem kazanmaktadır.

-Kükürt: Kömür yandığında meydana çıkan kükürt dioksit (S02), havadaki nem ile tepkimeye girdiğinde sülfürik asite dönüşmektedir. Canlı sağlığı için son derece tehlikeli bir madde olan sülfürük asit yağışlı havalarda yağmur veya kar ile birlikte yeryüzüne düşerek canlı sağlığının ve ekolojik dengenin bozulmasına sebep olmaktadır. Bu nedenle yakıt olarak kullanılacak kömürlerin içerdiği kükürt oranının düşük olması gerekmektedir.

-Uçucu madde: Kömürün yanıcı kısmını oluşturan hidrokarbonlardır. Uçucu madde miktarı düşük olan kömürlerin tutuşması güç olurken, uçucu madde miktarı yüksek olan kömürler çabuk tutuşup süratli bir şekilde yanar. Kömürün süratli bir şekilde yanması, henüz yanmamış olan partiküllerin dumanla birlikte dışarı atılması ve çevrenin kirlenmesi sonucunu doğurur. Çevre kirliliğinin önlenmesi ve yakılan kömürden maksimum enerji elde edilebilmesi için kömürün sahip olduğu uçucu madde oranının belirli bir değer aralığında olması gerekmektedir.

-Kalori: Kalori bir enerji birimidir. Yakıtların kullanımı sonucu açığa çıkan enerji Kcal/Kg. (1 kilogram yakıtın kullanımı sonucu elde edilen toplam kalori) birimi ile ölçülmektedir

-Toplam Nem: Kömür yeryüzüne çıkarıldığında ve kullanım aşamasına geldiğinde bir miktar nem içermektedir. Yüksek nem içermesi, kömürün ağırlığını etkilediği gibi kilogram başına düşen kalori değerini düşürmektedir.

-Kül Oranı: Kömürün kullanım sonucu yanmayarak kalan, atık kısmıdır. Kül oranının yüksek olması kömürün kalorisini düşürmektedir.