Petrolün Üretimi

[Admin]

Herhangi bir bölgenin petrol rezervi o bölgenin petrol kaynaklarindan ayri tutulmalidir. Bölgedeki rezervuarlarda bilinen petrol ve gaz miktari “yerinde rezervi” olusturur. Ancak bunun büyük çogunlugunu üretmek mümkün degildir. Petrol yataginin yayilimi saptandiktan sonra hazne kaya içindeki petrolün miktari (yerinde rezerv) ile bu miktarin ne kadarinin üretilebilecegi hesaplanir. Buna “Üretilebilir rezerv” denir. Üretilebilir petrol orani, petrolün niteligine, hazne kayanin gözeneklilik ve geçirgenlik özelligine baglidir. Bu oran ülkemizde, sahalarin niteligine göre, %5 ile %44 arasinda degismektedir. Bu oranlar disindaki petrol yeraltinda kalmakta ve üretilememektedir. Petrol kaynaklari rezervlerden her zaman çok fazla olup; yerinde rezerv, olasi, bulunmamis ve gelistirilmemis rezervlerle birlikte petrol üretilebilecek diger kaynaklari kapsar.
Petrollü alanin büyüklügü ve üretilebilir petrol miktari saptandiktan sonra, bu petrolü yeryüzüne çikarmak için yeteri kadar kuyu açilir. Bu kuyulara “gelistirme kuyusu” veya “üretim kuyusu” denir. Çikarilan petrol boru hatlari ile toplama istasyonlarindaki büyük tanklara, buradan da rafinerilere tasinmaktadir. Ham petrol rafinerilerde çesitli petrol ürünlerine (likit gaz, benzin, motorin, gazyagi, fuel-oil, asfalt, madeni yag vb.) dönüstürülmekte ve bu ürünler akaryakit dagitim organlari vasitasi ile tüketicinin hizmetine sunulmaktadir.



Yeraltinda gözenekli ve geçirgen bir ortamda bulunan hidrokarbonun rezervuardan kuyuya akmasini saglayan temel mekanizmalar; üretimle olusacak basinç düsüsü ile kayaç ve mayi genlesmesi, petrolün içinde erimis halde bulunan gazin basinç düsüsü ile serbest hale gelerek genlesmesi, su itimi ve gravite etkisidir. Petrol yeryüzüne açilan üretim kuyularindan, petrol haznesinin basinci yeterli ise fiskirarak, basinç yeterli degil ise pompalar yardimi ile çikar. Dünyada bu konuda belli basli sistemler; kuyuya gaz enjeksiyonu ile üretim sistemi, hidrolik, atbasi, burgu, elektrikli dalgiç pompa sistemleridir. Dünyada kullanimi en yaygin olan pompa cinsi atbasi pompalardir. Dogal gaz, yeryüzüne tamamen kendi basinci ile çikmakta ve rafineri islemine bagimli olmaksizin daha basit islemlerden sonra dogrudan tüketicinin hizmetine sunulmaktadir. Rezervuardaki hidrokarbonlarin bu mekanizmalarin yardimi ile ve dogal enerjisi ile kuyu içine akmasiyla gerçeklestirilen üretime birincil üretim denir. Ikincil üretim yöntemleri ise rezervuara çesitli mayilerin enjekte edilmesi ile nihai üretimin arttirilmasina yöneliktir. Rezervuarin basincini ve hidrokarbonlarin üretim kuyularina akisini arttirmayi hedefleyerek enjekte edilen maddeler arasinda su, karbondioksit çesitli kimyevi maddeler, buhar ve hidrokarbonlar sayilabilir.

Petrolün Özellikleri ve Siniflandirilmasi



Dünyada üretilen petrolün siniflandirilmasinda dikkate alinan en önemli faktörler petrolün özgül agirligi (spesifik gravite), akmazligi (viskozite) ve içerdigi kükürt miktari gibi özellikleridir. Amerikan Petrol Enstitüsü (API) tarafindan çikarilan ve özgül agirliga bagli API gravite tanimi, bütün dünyada petrolün siniflandirilmasi için genel kabul görmüstür. Gravite, uluslar arasi bir birim olup genelde 10 ile 48 arasinda degismektedir. Gravite petrolün yogunlugu anlamina gelmez. Yogunlukla ters orantili olup formülü asagidaki gibidir:

141.5

Petrolün yogunlugu =
--------------------------------------------------------------------------------

131.5 + Petrolün gravitesi


Bu tanima göre, düsük özgül agirlikli petrolün API gravitesi yüksektir.

Petrolün graviteye göre siniflandirilmasi asagidaki gibidir.

Hafif >31

Orta 20-31

Agir 10-20

Tabii Bitümen <10

Kolay üretilebilir olmasi, tasinabilmesi ve islenebilmesi sebebi ile günümüzde dünya petrol talebinin %90'i hafif ve orta petrol ile karsilanmaktadir. Dünya petrol kaynaklarinin ancak %25'ini hafif ve orta petrol teskil etmektedir. Dünyada agir petrol rezervleri fazla miktarda Brezilya, Kanada, Amerika, Rusya ve Venezüella'da bulunmaktadir. Ancak, agir petrolün tasinmasi ve mevcut rafinerilerde ham madde olarak kullanilmasi için iyilestirilmesi gerekmektedir. Agir petrol kaynaklarinin ortaya çikarilmasi, iyilestirilmesi ve sahalarin gelistirilmesi ek maliyet getirmektedir.

Ham petrolün üretilmesinde ve islenmesinde önemli bir diger faktör de akmaya karsi direnç olarak tanimlanan viskozitedir. Düsük viskoziteli petrollerin üretimi, tasinmasi, islenmesi daha kolay ve ekonomik oldugundan dünya ticaretinde bu tür petroller tercih edilmektedir.

Petrol, içerdigi kükürt miktari açisindan da siniflandirilir. Bu konuda belirlenmis kesin sinirlar yoktur. Bununla birlikte, genelde kükürt yüzdesinin %0,5'in altinda olmasi durumunda, petrol kükürtsüz (sweet) kabul edilir.

Dogal gazda ise ürün standardi, gazin isil degerine bagli olarak belirlenmektedir.