Romatizmal ateş rehberi soru cevap

[Admin]

Romatizmal ateş rehberi soru cevap

AKUT ROMATİZMAL ATEŞ TEDAVİ VE KORUNMA REHBERİ



ROMATİZMAL ATEŞ NEDİR?



Eklemlerde
gezici nitelikte ağrı, şişlik, kızarıklık ve sıcaklık; kalpte kapak
harabiyeti, kalp yetersizliği; kol, bacak ve yüzde çeşitli (tik gibi)
istemsiz hareketler, deride dalga, dalga kızarıklık;deri altında nohut
gibi şişlikler yapabilen bir hastalıktır. Diğer etkilerinin önemsiz ve
geçici olmasına karşın, kalp kapaklardaki etkisi en tehlikelisidir ve
ömür boyu kalıcı olabilen arızalar bırakabilir.



ROMATİZMAL ATEŞİN SEBEBİ NEDİR?



Boğazda
üreyen Beta Hemolitik Streptokok denen ve boğazda anjine sebep olan
bakteriler romatizmal ateş yapabilir. Ancak boğazında bu bakteri üreyen
herkes romatizmal ateşe yakalanmaz. Kişiden kişiye değişebilen bazı
bünyesel özellikler de hastalığın gelişmesinde rol oynar. Bazı kişiler
hasta olmadıkları halde taşıyıcı olarak boğazlarında streptokok
bulundurabilirler.



ROMATİZMAL ATEŞ BULAŞICI MIDIR ?



Hayır, değildir. Fakat romatizmal ateşe yol açan bakteriler bulaşıcıdır.



ROMATİZMAL ATEŞ İRSİ MİDİR ?



Tam olarak bilinmiyor. Fakat bazı ailelerde daha sık görülebilmektedir.



KİMLER ROMATİZMAL ATEŞE YAKALANIRLAR ?



Daha
çok 5-15 yaş arası çocuklar buna yakalanır. Bu yaşlar dışında oldukça
nadir görülür. Daha önce romatizma geçiren çocuklar 15 yaş üzerinde de
tekrar yakalanabilirler.



HER ROMATİZMAL ATEŞ MUTLAKA KALP ROMATİZMASI DA YAPAR MI ?



Hayır,
romatizmal ateş sadece eklemleri tutabildiği gibi, kalbi de tutabilir.
Veya ilk defa sadece eklemleri tutmuş bile olsa, tekrarlarsa kalbi de
etkileyebilir. Bu nedenle hastalığın tekrarlamasının önlenmesi, tedavi
edilmesinden çok daha kolay, çok daha zahmetsizdir.



ROMATİZMAL ATEŞE BİRDEN FAZLA KEZ YAKALANILABİLİR Mİ?



Evet,
hatta bir kez yakalananın tekrar yakalanma şansı, hiç yakalanmayanlara
göre oldukça fazladır. Bu nedenle bu hastaların mutlaka tekrarlama
riskinden korunması gerekir.



KALP ROMATİZMASI NEDİR?



Romatizmanın kalp ve kapakçıklarda oluşturduğu hasara bağlı, kapakçıklarda ve kalpte görülen işlev bozukluğudur.



ROMATİZMAL ATEŞ GEÇİREN BİR ÇOCUKTA ROMATİZMANIN TEKRARI TEHLİKELİ MİDİR?



Evet,
tehlikelidir. Çünkü romatizmanın her tekrarı, kalbin kapakçıklarında
giderek daha fazla hasar yapar ve ameliyatla kapakların değişmesi bile
gerekebilir. Bu hem pahalı, hem de sıkıntılı bir ameliyattır. En iyi
suni kapak bile hiçbir zaman insanın kendi kapağı kadar iyi
çalışmayabilir. Bu nedenle en iyisi; erken tanı, iyi tedavi ve
tekrarlarının önlenmesidir.



ROMATİZMAL ATEŞ TEKRARINDAN NASIL KORUNULABİLİR?



1. 1. Penisilin iğneleri 3 haftada bir muntazam olarak yaptırılmalıdır.

2. 2. Boğaz iltihabı bulguları varsa hasta hemen bir çocuk doktoruna götürülmeli ve iltihab tedavi ettirilmelidir.

3. 3. Romatizmanın tekrarına ait bulgular varsa hemen polikliniğimize başvurulmalıdır.

4. 4. Polikliğinimizce yapılan kontroller kesinlikle aksatılmamalıdır.



HANGİ BELİRTİLER ROMATİZMANIN TEKRARLADIĞINI GÖSTERİR?



Ateş
ve boğaz ağrısını izleyerek, eklemlerde ağrı, şişlik, kızarıklık,
halsizlik, çabuk yorulma, nefes darlığı ve çarpıntı gibi bulgular
görülebilir. Daha önce romatizma geçirmiş bir hastada bunların yalnız
biri bile görüldüğünde romatizmanın tekrarlama olasılığı
araştırılmalıdır.



TEDAVİDE ÖNEMLİ NOKTALAR



YATAK
İSTİRAHATİ: Hasta ve yorgun olan kalbin istirahat ile işi azaltılarak
daha çabuk ve hasarsız iyileşmesine olanak sağlanır. Hastalığın
başlangıcında çocuk, yemek ve tuvalet ihtiyaçlarını bile yatağında
karşılamalı, veya tuvalete taşınmalıdır. Hastalık iyileştikçe,
doktorunuzun önerilerine göre yavaş yavaş normal günlük hareketlere
dönülebilir. Yatak istirahati sırasında, nefes darlığı varsa, hastanın
başının ve sırtının altına yastıklar konmalıdır. Önerilenden daha uzun
istirahat de sakıncalıdır.



UZUN ETKİLİ PENİSİLİNLER:
Romatizmal ateşe sebep olan bakterilerin boğazda üremesini engelleyerek
romatizmal ateşin tekrarlamasını önler. Bazen 4 haftada bir
yapılabileceği de söylenmesine karşın, 3 haftada bir yaptırmak daha
iyidir. Çünkü 4. hafta içinde ilacın kandaki düzeyi çok azaldığından
koruma etkisi de azalmaktadır. Bu nedenle işi şansa bırakmamak için
uzun etkili penisilini 3 haftada bir yaptırmak daha garantili korunma
sağlar.



DİKKAT: Penisilin yaptırdıktan sonra deride
kızarıklık, kırmızı döküntüler, kaşıntı, şişme, nefes almada güçlük,
şuur değişiklikleri gibi bulgular oluşursa hemen en yakın sağlık
kuruluşuna gidilmelidir. Hatta depo penisilini bir sağlık kuruluşunda
yaptırıp bir süre beklemek daha da iyi bir öneridir.



ASPİRİN:
Sadece eklemleri tutan romatizmal ateşin en etkili ilacıdır. Aspirin,
eski bir ilaç olmasına karşın halen bir çok hastalık için vazgeçilmez
niteliktedir. Bununla birlikte kullanımında dikkat edilmesi, yan
etkilerinin bilinmesi ve dikkatli olunması gerekmektedir. Mideyi tahriş
edip, midede ağrı, yanma, ekşime yapabilir. Bu nedenle tok karna
alınması daha uygundur. Yine de şikayete yol açarsa, gerektiğinde süt
veya antasid (Talcid, Mucain ve benzerleri) gibi mideyi koruyucu
ilaçlarla da alınabilir.



DİKKAT !.. Kulak çınlaması,
bulantı, kusma, baş ağrısı, vücutta yer yer morluklar oluşması, siyah
renkte kaka yapma ve burun kanaması gibi herhangi bir yerden kanama
görülmesi halinde ilaç kesilip doktora gidilmelidir. Aspirin
kullanıldığı sırada SU çiçeği çıkarılması veya su çiçeği çıkaran biri
ile temas halinde ilaç hemen kesilmeli ve doktora haber verilmelidir.



KORTİZON:
Kalp romatizmasının en etkili ilacıdır. İlaç alınırken yüzde şişme,
kilo alma, iştahta artma, deride çatlama, vücutta kıllanma artışı
görülebilir. Bu tip etkiler ilaç kesilince kaybolmaktadır. Ayrıca
kortizon, vücutta tuz ve su tutulmasına yol açtığından tansiyonun
yükselmesine sebep olabilir. Bunu önlemek için kortizon alınması
sırasında mümkün olduğunca az tuz alınmalıdır. ( Kortizon tamamen
kesildikten sonra normal tuzlu yenilebilir.) Midede ağrı, yanma, ekşime
yapabileceğinden tok karna veya iki öğün arasında alınmalıdır. Kortizon
birden kesilmemelidir. Kesileceği zaman, doktorunuzun önerisine göre
azaltılarak kesilmelidir. Ani kesilmeler zararlıdır.



KALBİN BAKTERİLERDEN KORUNMASI:



Kalp
romatizması geçirmiş olanlarda endokardit yani kalp içi zarı iltihabı
görülme olasılığı fazladır. Bundan korunmak için size polikliniğimizden
verilecek olan Enfektif endokardit korunma rehberi’ndeki önerilere de
mutlaka uyulması gerekmektedir.


Romatizmal ateş romatizmal kalp hastalığı


Streptokokal
allerjiye bağlı olarak gelişen, eklemler, cilt, merkezi sinir sistemi
ve kalp tutulumlarının ön planda oluğu, sistemik enflamatuar otoimmun
bir hastalıktır.

Klinikte başlıca üç tabloyla görülür:
-Romatizmal kardit
-Akut poliartrit
-Sydenham koresi (Chorea minor)
Epidemiyolojisi
En
sık 5-15 yaşlar arasında ve askerliğini yapan gençlerde görülmekle
beraber giderek azalan oranlarda her yaşta görülebilmektedir.

Etiyoloji

1- A grubu beta hemolitik streptokoklar ile olan enfeksiyonların neden olduğu otoimmün reaksiyon
2- Genetik predispozisyon
Betahemolitik
streptokokların (M 1, 3, 5, 6, 14, 18, 19, 27, 29 tiplerinin) Mproteini
ile sarkolemmal antijenler tropomiyozin ve miyozin arasında çapraz
reaksiyon meydana gelmesi romatizmal ateş hastalığını ortaya
çıkarmaktadır. Bu moleküler benzerlikler sonucu miyokart ve endokarda
karşı gelişmiş antikorlar, antisarkolemmal antikor çapraz reaksiyonuna,
immun komplekslere bağlı kapiller harabiyetine (tip III immunkompleks
reaksiyonu), miyokart (Aschoff nodüllerinde) ve tutulmuş olan kalp
kapaklarında (Endocarditis verrucosa) immun kompleks birikimine neden
olurlar. Chorea minor gelişen hastalarda da nucleus caudatus ve nucleus
subthalamicus antijenlerine karşı çapraz reaksiyon veren antikorlar
bulunur.

Klinik

Hastalık genellikle farenjit veya
tonsillit gibi beta hemolitik bir streptokok hastalığından 10 ile 20
gün kadar sonra görülmektedir. Hastalarda görülen belirti ve bulgular:

- Genel yakınmalar: Ateş, baş ağrısı, terleme. (Anamnezde ateş olmadan sadece eklemlerde yakınmaların olması değer taşımaz)
- Cilt bulguları:
Eritema marginatum (=Erytema anulare rheumaticum: gövdede özellikle periumblikal bölgede eritomatö pembe annular tarzda döküntü)
Subkutan nodüller
Eritema nodosum (bastırmakla ağrılı, kırmızımor, en sık diz ön yüzde pretibial bölgede oluşan nodüller)
-
Kalp tutulumu: Romatizmal ateş kalbin tüm katlarını yani hem miyokartı,
hem perikartı hemde endokartı tutan (pankardit) bir hastalıktır. Ancak
prognozun en önemli belirleyicisi endokarditin seyridir. Kardiyak
semptomlar belirsiz olabileceği gibi son derece gösterişli de olabilir.
Bunların başlıcaları:
Sistolik üfürümler
Prekordiyal ağrı ve frotman ile perikardit
Ekstrasistoller, çeşitli tiplerde ritm bozuklukları ve ağır olgularda kalp yetmezliği bulgularıyla miyokardit
EKG de ekstrasistoller, PQ aralığının uzaması, ST-T değişiklikleri, değişik tiplerde ileti bozuklukları
EKO da kapaklarda tutulum, perikardiyal sıvı artışı, miyojenik kalp dilatasyonu
- Nadiren plevral sıvı artışı ile plörit
-
Chorea minor: Aşırı sakarlık ve özellikle ellerde olmak üzere
kontrolsüz tipik koreik hareketlerle seyreden geç bir manifestasyon
olup, genellikle 3 ay içinde, ancak, bazen aylarca ve hatta 2 yıla dek
gecikme ile görülebilen bir tablodur.
- Poliartrit: Büyük eklemleri
tutan (omuz,dirsek, diz, el ve ayak bileği gibi), gezici vasıfta,
ateşle birlikte eklemlerde ağrı, şişlik ve kızarıklığın bir arada
olduğu bir poliartrit tablosudur.
- Laboratuar:
- Eritrosit sedimentasyon artışı ve/veya CRP pozitifliği/yükselmesi
- ASO yükselmesi
- Anti-DNAz-B veya ADB (antideoksiribonükleotidaz-B) pozitifliği
- ASA (antisarkolemmal antikor) çapraz reaksiyonu


Tanı

Romatizmal
ateş tanısının konmasında 1992 tarihinde yenilenen Modifiye Jones
kriterlerinden yararlanılır. A MAJOR KRİTERLER MİNOR KRİTERLER
- Kardit - Klinik bulgular:
- Poliartrit Artralji
- Chorea Ateş
- Eritema marginatum - Laboratuar bulguları
- Subkutan nodüller (Sedimantasyon*,CRP*)
EKG de PQ uzaması


B- GEÇİRİLMİŞ BİR STREPTOKOKAL ENFEKSİYON OLDUĞUNU DESTEKLEYEN BULGULAR (ASO*, pozitif boğaz kültürü gibi))
Tanının
konması için geçirilmiş streptokok enfeksiyonu bulgusu ile birlikte 2
major veya 1 major ve en az 2 minor bulgu olması gereklidir.
Tedavi


A) Streptokok eradikasyonu: Penisilin / penisilin allerjisi olanlara eritromisin ile en az 10 günlük tedavi
B) Antiromatizmal tedavi: Karditi olmayan veya hafif olan olgulara 75- 100 mg/kg/gün Aspirin
Ağır karditi olan olgularda veya Aspirine cevap vermeyen olgularda 1-2 mg/kg/gün Prednisone uygulanmalıdır.
Hastalarda
inflamasyonun klinik ve laboratuar bulguları düzelince kortikosteroid
dozu kademeli olarak azaltılarak tedavi kesilir.

C) Sekonder
korunma: Romatizmal ateş geçirdiği dökümante edilmiş olgularda ve
romatizmal kardit geçirmiş olgularda devamlı Penisilin profilaksisi
önerilmektedir.
Profilaksi; çocuklar, öğrenciler ve gençler için 5
yıldan az olmamakla beraber en az 21 yaşına veya eğitimleri bitene veya
askerliklerini bitirene kadar sürdürülmelidir. Öğretmen, asker, hekim,
hemşire, çocuk veya askerlerle devamlı temas halindeki risk altındaki
olgularda ise emekli olana veya hayatlarının sonuna kadar
sürdürülmelidir.
Benzatin penisilin G'nin 1.2 milyon ünite olarak
ayda bir i.m. uygulanmasının, oral Penisilin kullanımına göre 10 misli
daha fazla güvenilir olduğu bildirilmiştir (Yıllık reaktivasyonun
1/250'ye 1/25 olduğu bildirilmiştir). Oral Penicillin V uygulamasının 2
x 125-250 mg olarak yapılması önerilmiştir.
Penisilin allerjisi olan olgularda da sekonder korunma Eritromisin (2 x 250 mg p.o.) veya Sulfadiyazin (1 x 1 gram) ile yapılır.
Kardit
geçirmiş olgularda sekonder korunma, kapaklarda sekel kalmışsa ömür
boyu veya en azından 40 yaşına kadar yapılmalıdır! Ülkemizde insanların
bol torunlu olduğu ve sıklıkla torunlarıyla bir arada yaşadığı göz
önüne alınırsa, romatizmal reaktivasyon riski nedeniyle profilaksinin
ömür boyu kesilmemesi uygun olur kanısındayım.
Dr. Yasemin HEPER
Dr. Cem HEPER